Ay: Aralık 2024

Aynı bilgi, farklı şekillerde sunulduğunda kararlarımızı nasıl etkiliyor? İşte psikolojinin en ilginç fenomenlerinden biri olan çerçeveleme etkisi…

Günlük hayatta sürekli olarak kararlar alıyoruz. Ancak, bu kararları alırken bilginin sunuluş şeklinden ne kadar etkilendiğimizin farkında mıyız? “Çerçeveleme etkisi”, aynı bilginin farklı şekillerde sunulmasının kararlarımızı nasıl manipüle edebileceğini gösteren psikolojik bir fenomen.

Çerçeveleme etki nasıl işliyor?

Bir bilgi, olumlu veya olumsuz bir şekilde çerçevelendiğinde, kararlarımız bu çerçeveye göre şekillenebiliyor. Örneğin, bir ürünün “yüzde 90 yağsız” olarak tanıtılması, “yüzde 10 yağlı” olarak tanıtılmasından daha çekici gelebilir. Oysaki iki ifade de aynı anlama geliyor.

Çerçeveleme etkisi nerelerde kullanılır?

Çerçeveleme etkisi, pazarlama, reklamcılık, siyaset ve hatta kişisel ilişkiler gibi birçok alanda kullanılıyor.

• Pazarlama: Ürünlerin ve hizmetlerin daha çekici hale getirilmesi için olumlu özellikleri vurgulanır ve olumsuz özellikler gizlenir veya göz ardı edilir.
• Reklamcılık: Reklamlarda, tüketicilerin duygularına hitap eden ve ürünü olumlu bir ışık altında gösteren çerçeveler kullanılır.
• Siyaset: Siyasi liderler, kendi politikalarını desteklemek ve rakiplerini kötülemek için çerçeveleme etkisini kullanabilirler.
• Kişisel İlişkiler: İnsanlar, kendilerini ve başkalarını daha olumlu bir ışık altında göstermek için çerçeveleme etkisini kullanabilirler.

Günlük hayatta çerçeveleme etkisi

Çerçeveleme etkisi, farkında olmasak bile günlük hayatımızda sürekli karşımıza çıkıyor. Alışveriş yaparken, haberleri izlerken, sosyal medyada gezerken ve hatta arkadaşlarımızla sohbet ederken bile çerçeveleme etkisine maruz kalabiliyoruz.

1. İndirim mi, zam mı?

Bir ürünün fiyatını 100 TL’den 80 TL’ye düşürmek yerine, “20 TL indirim!” ifadesi daha cazip gelebilir. Oysaki her iki durumda da fiyatı aynıdır.

2. Başarı mı, başarısızlık mı?

Bir projenin yüzde 70 başarı oranıyla tamamlandığını söylemek yerine, “yüzde 30 başarısızlık” ifadesi kullanılırsa, insanlar projeye daha olumsuz bakabilir.

3. “Sağlıklı mı, zararlı mı?

Bir gıdanın “yüzde 90 yağsız” olduğunu vurgulamak, “yüzde 10 yağlı” olduğunu söylemekten daha etkilidir. İnsanlar genellikle olumlu ifadelere daha fazla odaklanır.

4. Kazanç mı, kayıp mı?

Bir yatırımın “10.000 TL kazandırabileceği” söylenirse, insanlar “10.000 TL kaybetme riski” olduğunu duyduklarından daha fazla ilgi gösterebilir.

5. Güvenli mi, tehlikeli mi?

Bir mahallenin “suç oranının düşük” olduğunu söylemek yerine, “güvenli” olduğunu vurgulamak, insanları o mahallede yaşamaya daha fazla ikna edebilir.

Çerçeveleme etkisinden korunma yolları

Çerçeveleme etkisinin farkında olmak, bu etkiye karşı korunmanın ilk adımıdır. Ayrıca, karar almadan önce farklı kaynaklardan bilgi edinmek ve bilginin sunuluş şeklini değerlendirmek önemlidir.