İşçilerin işten çıkarılmaları durumunda tazminat hakları, iş hukukunda önemli bir yer tutmaktadır. Ancak işçilerin istifa etmeleri durumunda tazminat alıp alamayacakları konusu daha az bilinen ve tartışmalı bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yazımızda işçinin kendi isteğiyle işten ayrıldığı durumlarda, hangi koşullar altında tazminat hakkı elde edilebileceğini inceleyeceğiz.
Kendi isteğiyle işten ayrılan çalışanlar için tazminat hakkı ne zaman doğar?
İşçilerin kendi iradeleriyle işten ayrılmaları durumunda, çoğu zaman tazminat alma hakları yoktur. Ancak, bazı özel durumlar söz konusu olduğunda, işten kendi isteğiyle ayrılan çalışanlar da tazminat alabilirler. Bu özel şartlar ise şunlardır:
Sağlık nedenleri
Çalışanın sağlık durumu, işyerinde görevini yerine getirecek durumda olmamayı gerektirecek kadar kötüleşmişse, tazminat hakkı doğabilir. Bu durumda, sağlık raporuyla bu durum belgelenmelidir.
İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar
İşverenin, çalışana karşı mobbing, cinsel taciz gibi ahlaka aykırı eylemlerde bulunması, işçinin iş sözleşmesini feshetmesi ve tazminat talep etmesine sebep olabilir. Bu tür durumlar, haklı fesih sebebi sayılır.
Askerlik durumu
Erkek çalışanlar, askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrıldıklarında da tazminat almaya hak kazanırlar. Bu durumda, askerlik durumunu kanıtlayan belgelerle işverene başvurulmalıdır.
Emeklilik ve yaşlılık aylığı
Emekli olan veya yaşlılık aylığı almaya hak kazanan çalışanlar, kendi istekleriyle işten ayrıldıklarında tazminat alabilirler. SGK’dan alınan belgelerle emeklilik durumu kanıtlanmalıdır.
Kendi isteğiyle işten ayrılma durumunda tazminat almak için gereken şartlar
Kendi isteğiyle işten ayrılan bir çalışanın tazminat hakkı kazanabilmesi için belirli koşulların yerine getirilmesi gerekir:
- Dilekçe verilmesi: Çalışan, işten ayrılma nedenini ve tazminat talebini içeren bir dilekçeyi işverene sunmalıdır.
- En az 1 yıl çalışma süresi: Çalışanın, işyerinde en az bir yıl boyunca çalışmış olması gerekmektedir.
- Durumun belgelendirilmesi: Sağlık raporu, askerlik belgesi veya emeklilik belgeleri gibi resmi evraklarla ayrılma nedeni kanıtlanmalıdır.
Tazminat hesaplaması: Ne kadar alırım?
Tazminat hesaplaması, birkaç faktöre bağlıdır:
- Çalışma Süresi: Çalışanın şirkette geçirdiği toplam süre tazminatın miktarını doğrudan etkiler.
- Brüt Ücret: Çalışanın aldığı brüt maaş, tazminatın belirlenmesinde dikkate alınır.
- İkramiye ve Diğer Haklar: Varsa, çalışanın hak kazandığı ikramiye ve diğer ödemeler de tazminata eklenir.
Tazminat miktarı, işçinin işten ayrılma şekli ve durumu ile ilgili olarak değişkenlik gösterebilir. Bu konuda belirleyici olan unsurlar arasında işçinin çalışma süresi, iş yerindeki pozisyonu, iş sözleşmesinin feshine yol açan sebepler ve diğer koşullar yer almaktadır. Dolayısıyla, tazminat miktarının ne kadar olacağı, yalnızca yasal düzenlemelere dayanarak değil, aynı zamanda hâkimin takdirine ve somut şartlara bağlı olarak belirlenir. Hâkim, olayın özel koşullarını değerlendirerek her bir taraf için en uygun tazminat miktarını belirleyebilir. Bu sebeple, tazminat miktarının her durumda farklılık göstermesi mümkündür.